Huchachachinapaq Procedimiento Administrativo

Esta página también está Disponible en Español

Mana allin ruwaykuna huchachachinapaq

32 mana allin ruwaykunam kan huchachachinapaq, kay huchachachiykunam aypan llaqta runakunaman hinallataq Estado wasikunapi llamkapakuqkunamanpas, Contraloría wasipim ninku tumpallan utaq sinchi hucha aysarikusqankumanta Ley Y° 31288 kamachisqanman hina:

  • Qullqi llamkachiyta uyakuptin Ley hinallataq norma ukupi mana kamachisqa kachkaptin. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.
  • “Arí”, niptinku, utaq runakunaman atiyta quptinku kamachiykuna mana kasqanman hina. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.
  • “Arí”, niptinku, apachiptinku utaq apachinapaq yanapakuptinku llamkana wasikunapa kaqninkunata, normakuna mana kamachisqanman hina. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.
  • Estadopa kaqninkunawan yanapachikuy utaq qullqichakuy normakuna mana kasqanman hina. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam. Kay huchachachiymanqa manam yaykunchu motorisqakunaqa.
  • Ley mana kamachisqanman hina Estado wasikunapa kaqninkunata llamkachiptinku. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam. Kay huchachachiymanqa manam yaykunchu motorisqakunaqa.
  • Emergencia punchawkunapi Ley kamachisqanman hina mana llamkaptinku, utqayman yanapakuyta mana chayachiptinku, aypukunata usuchiptinku utaq Estado qullqita utqayman mana aypuptinku emergencia punchawkunapi llaqtayuqkuna amachakunankupaq.
  • Estado qullqita allinta mana llamkachiptinku, llamkasqankupi yanapakuykunata utaq obrakunata takyachispanku. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.
  • Imakunapi qullqi llamkachisqankuta mana willakuptinku, “caja chica” nisqapi utaq huk kamachiykunapi Estado qullqita llamkachisqankumanta mana willakuptinku. “Viáticos” nisqapaq qullqi llamkachisqankuqa manam yaykunchu huchachachiykunamanqa. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.
  • Contratokuna ruwaypi ukaqman sayapakuy, “licitación, concurso de precios, subasta, licencia, autorización” nisqakunapipas, kikinpa utaq hukkunapa allinninpaq llallinakuypi sayapakuchkayqa manam allinchu. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • “Bienes”, “servicios” utaq “obra” nisqakunapipas contratota qispirachiptinku llallinakuyman mana yaykuspa “normativa” kamachisqanman hina, utaq akllanapaq rakinakuykunata qulluchiptinku Estadopaq Contratación qispichiq kamachiyta sarunchaspanku. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa mana musyanapaq hina akllasqakunata pakariykuptinkuqa, hina hawanmanpas chay llamkachina qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.

  • “Causal” hinallataq “procedimiento” contratanapaq kamachiykunata kasqanman hina mana ruwaptinku, “directa”, “exoneración” utaq niraq-niraq contratokunapi llallinakuywan mana akllayptinku “bienes”, “servicios”, “obra” llamkanakunata.

  • Uyakuptinku utaq yanapakuptinku harkasqa runakunata, estadowan contratanapaq harkasqakunata, “bienes”, “servicios” utaq “obra” llamkanakunata hapiysiptinku contratasqa kanankupaq. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.

  • Normakuna kamachisqanta mana qispichiptinku, yuyaymananapaq, uyakunapaq, allichachinapaq utaq ruwachinapaq “valor referencial, valor estimado, planes, estipulaciones, bases, términos de referencia, especificaciones técnicas” nisqakunata, contratanapaq expedientekunata, allin akllay qispichinapaq yuyaymanaykunata, contratokunapi hinallataq “adenda” ruwaypipas “bien, servicio, obra” llamkaykunapaq. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.
  • Mana qispichiptinku “yuyaymananapaq, uyakunapaq, allichachinapaq utaq ruwachinapaq” hamutaykunata, “estipulaciones, bases, términos de referencia, especificaciones técnicas, condiciones contractuales o adendas relacionadas con licencias, subastas, concesiones” nisqakunata utaq huk ruwaykunapipas. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.

  • “Yuyaymananapaq, uyakunapaq, allichachinapaq utaq ruwachinapaq” kamachiykuna kasqanman hina mana llamkaptinku “programación de inversiones, estudios de preinversión, fichas técnicas” taqikunapi utaq huk documentokunapipas, “inversión pública” proyectokunata, hinallataq “estudio definitivo” utaq “expediente técnico” ñawparichiq documentokunapipas. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.

  • Mana chiqaqta willakuptinku llamkayta aypanankupaq “contrato de adquisición de bienes, prestación de servicios” utaq obra ruwanankupaq, willakuykuna chiqaqlla mana kaptin “especificaciones técnicas, términos de referencia, condiciones contractuales” nisqakunapi qillqasqa kasqanman hina. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • “Garantía” chaskiyta uyaptinku normativa kamachisqanta usuchispanku utaq “disposiciones contractuales” qillqapi kasqanman hina mana ruwaptinku, utaq chiqaq kasqanta mana chiqaqyachiptinku, hinallataq kamachiykuna kasqanman hina mana musuqyachiptinku.
  • Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay qullqiwan Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.

  • “Penalidad” nisqata mana cobraptinku normativa kamachisqanta usuchispanku, chay hinallataq contratokunapi, “convenio” utaq niraq-niraq documentokunapi kasqanman hina, chiqaqyachisqa qillqakunata allichachiptinku mana cobrasqa kanankupaq. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Estadopaq llamkapakuykunapi kamachiykunata usuchiptinku kamachiykunata riqsichkaspanku. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Willakuykunata pakaptinku utaq llullakuptinku, wakillanta willakuptinku, qipallataña willakuptinkupas “declaración jurada” qillqasqankupi, “bienes”, “rentas” utaq “intereses” nisqakunapi chayhinallataq “interés” rayku awqanakuy kaptin estadopa munayninpi mana kasqanman hina. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Atiyniyuq runakuna chaskikuptinku utaq kallpanchakuptinku kikinkupa allinninpaq utaq hukkunata yanapanankupaq, pakasqa willakuykunata apachispanku utaq atiyninta llamkayninwan usuchispanku. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Ley kamachisqanta usuchiptin estadomanta iskay sueldota chaskispa. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Usuyman apaptinku estadopa llamkapakuqninkunapa chaninchachiq kamachiykunata, llamkasqankumanta qullqi chaskisqankuta, utaq estadopa llakapakuqninkunapa allinninpaq huk yanapakuykunatapas. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay ruway kikinpa allinninpaq kaptinqa utaq Estado ruwanakunata usuyman apaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.

  • Pachamamata unquchiptinku qupakunata wischuspanku, unquchikuq yakukunata utaq gaskunata usuchispanku, normativa kasqanman hina mana ruwaptinku, chaykunawan uywakunatapas, tarpuykunatapas qulluyman aysatamuspanku. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Yakukunata, kawsaykunata utaq hampikunata venenowan chapuptinku, utaq qanrayachiptinku llaqtaman chayanan kawsaykunata, yakukunatapas, runakunapa qali kawsaynnta unquyman aysaspanku. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Kamachiykunata mana uyaspanku llamkayninkuwan uywakunata, kawsaykunata, tarpuykunata, sachasachakuntapas qulluchiptinku, achkallanpiña kuchuspanku, rutuspanku utaq wañuchispanku, permisokuna kasqanman hina mana ruwatinku. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Kamachiykunata mana uyaspankuñawpa taqikunapa tiyasqan pampakunata tuquptinku, allpakunata urquptinku utaq Inka pachamantaraq kaq ñawpa taqikunata pakiptinku, hukmanyachiptinku utaq Perú suyupa ñawpa taqinkunata rantipakuptinku, Patrimonio Cultural sutiwaq kaqkunata; utaq permisowan huk suyuman aparuspanku mana kutiykachimuptinku. Kayqa sinchi hucha aysarikuymi.

  • Mana imatapas rimariptin, llamkapakuqninkuna “administrativo” llamkayninkupi normakunata usuchichkaptinku, atiyninpi llamkapakuqninkunata qatipanan kachkaptin. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay ruwaywan Estado usuchisqa kapaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.

  • Llaqtayuqkuna willakuy mañasqanta mana quptinku, utaq unayrayachiptinku mana imatapas nispalla, “Cuenta General de la República” kamachisqanman hina, huk qatipachiqkunapas kamachisqanman hina. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi.

  • Gobierno Nacional, regional hinallataq local, “tratamiento empresarial” ukupi kaqkuna, “empresa pública” Fonafe ukupi kaqkuna”, “fondos” hinallataq tukuy niraq empresakuna “Sistema Nacional de Control” ukupi kaqkunapas “transferencia de recursos” nisqata mana apachiptinku Contraloría General de la República” wasiman auditoría gubernamental qatipayta ruwachinanpaq. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi.

  • Mawkayachiy, yanqayachiy utaq chaqrupay “programa social” ruwaykunapaq kaqkunata, educacionpaq utaq saludpaqpas, mana allinta llamkachispa yanqayayman apaptinku, mana allichachiptinku nitaq utqayman mana aypuptinkupas. Kayqa sindi hucha aysarikuymi.

  • Atiyninpi kaqkunata mana ruwaptin, mana uyakuptin utaq ruwayninpi unayrayaykuptin mana rimaspalla, “instrumento de gestión” kamachisqanta mana utqachiptin, contratokunata, encargokunata utaq normawan kamachiykuna llamkananpaq kamachisqankunata. Kayqa nisyu hucha aysarikuymi, ichaqa chay ruwaywan Estado usuchisqa kapaptinqa, sinchi hucha aysarikuyñam.